Sokrates'in Ölümü Nedir? Ne Değildir? Sokrates Nasıl Öldü?
MÖ 399 da Sokrates, Atinalılar tarafından (1) Devletin tapındığı tanrılara tapınmamak, onun yerine yeni ve bilinmedik dini uygulamalar ortaya atmak, (2) Atina gençliğini kötü yola sürüklemek suçlarından mahkemeye çıkarılmıştır. Peki, Sokrates neden birdenbire kendini böyle vahim bir durumun içinde bulmuştur? Sokrates'in felsefi istidadı değişmemiş, ama Atina'nın politik gerçekleri değişmişti. Uzun süre devam eden Peloponez Savaşı bazen "Atina'nın Vietnamı" olarak da anılır. 431'de başlayıp 404'te Atina'nın mağlubiyetiyle sonuçlanmıştı. Sokrates, Perikles dönemi Atina'sında zamanının çoğunu özgürce geçirmişti. (Perikles [MÖ 495-429] hatipliği ve liderlik vasıflarıyla şöhret kazanmış Atinalı bir devlet adamı ve generaldi. Sömürgecileri koyarak kendi imparatorluğunu kurdu, demokrasiyi savunup destekledi ve Atina'ya "Altın Çağı" yaşatan devlet başkanı oldu.) Fakat artık ortam değişmişti. Atinalı politikacı ve General Alcibiades'in Atina'nın hasmı Sparta'nın zafer kazanmasına yardımcı olarak Atina'ya ihanet ettiği ortaya çıktı. Pek çok Atinalı, Alcibiades'in Sokrates'in öğrencisi olduğunu bildikleri için onun kirli işlerinde mutlaka Sokrates'in de parmağı olduğu sonucuna vardılar. Üstüne üstlük, Sokrates'in arkadaşları Critias ve Charmides, Perikles döneminin demokratik Atina'sıyla bağlantısı bulunan herkesi infaz eden vahşi bir oligarşi olan Otuz Tiran'a karışmıştı. Sokrates için bu bir başka yardım ve yataklık suçu örneği teşkil ediyordu. Duruşmaya çıkmadan önce, Sokrates sürgüne gidebilirdi. Öte yandan, kendisini savunacak bir avukat ya da "rhetor" da tutabilirdi. Bunun yerine o, Atina toplumunun çeşitliliğinin bir fotoğrafını yansıtan 501 jüri üyesi huzurunda kendi kendini savunmayı tercih etti. Savunmasında kendisini mahkemeye çıkaran gerçek sebeplerin politik olduğunu gözler önüne sererek kendisine yöneltilen uydurma suçlamalara meydan okudu. Ancak 221'e 280 oyla suçlu bulundu.
Mahkemenin ceza aşamasında savcı Meletus ölüm cezası önermiştir. Teamül gereği, sanık da karşı bir teklif sunmuştur. Sokrates otuz mina tutarında cüzi bir para cezası ödemeyi teklif etmiş, bu miktarın da mahkemedeki dostları tarafından toplanacağını söylemiştir. Ardından, bunca yıl devlet için felsefe yapma hizmetinin karşılığında ödül olarak şık ve lüks bir mesken olan Prytaneum'da halkın nezdinde ağırlanması gerektiğini söylemiştir. Bu, yüksek mevkideki generallere, olimpiyat kazananlara ve diğer önemli kişilere bahşedilen bir onurdur. Dilini tutmak ya da sürgüne gitmek seçeneklerine gelince, ikisi de düşünülemezdi. Felsefe üretmeyi bırakmayacağını, çünkü bu şekilde vazgeçip feragat göstermenin, yurttaşlarına yardımcı olmak yerine zarar verdiği konusunda mahkemeyle hemfikir olmaya eşdeğer sayılacağını söylemiştir. Sokrates mahkemesi sırasında, felsefeyi bırakıp bırakmama konusunu değerlendirmiştir. Ve sonunda bırakamayacağına karar vermiştir, çünkü hayatının kutsal felsefi yolculuğunun iyi bir seçim olduğuna dair Tanrı Apollo'nun hükmüne inanmış ve duruşması boyunca iç sesi ona hiçbir zaman görüşlerini değiştirmesini söylememiştir. Sokrates böylece seyircilerini daha da sinirlendirmiştir. Ukalalığının yarattığı tahrikle bir oylama daha yapılmış ve bu seferki sayım 140'a 361, ölüm cezası lehine sonuçlanmıştır.
KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI