Nadir ve Essiz Cöl Böcekleri
Col bocekleri, collerdeki zorlu kosullarda yasayabilecek sekilde evrim geciren canlilardir. Onlarin gecirdigi bu evrim sicaklik, kum, suyun mevcudiyeti, vs. gibi cesitli faktorlere baglidir ve bir colun tum ekolojik durumlarina adapte olmuslardir. Bazi bocekler cevreyle oyle butunluk saglar ki neredeyse hic gorunmezler. Bu col boceklerini yuvalarini bitkilerde, kumda, toprakta, kayalarda vb. alanlarda yapabilirler. Colde sekil, buyukluk, renk, habitat ve diyet bakimindan degisen farkli turde karincalar, arilar, bocekler, orumcekler yasamaktadir, ayrica bunlarin farkli yasam donguleri ve davranislari vardir.
Vucut Yapisi
Her bocekte kafa, gogus ve karin vardir, ayrica bas uzerinde gozler, anten ve agiz icerir. Orta govde segmenti olarak da bilinen toraks, kanatlar ve alti eklemli bacak icerir. Karin bolgesinde kalp, sindirim sistemi ve ureme organlari bulunur. Bir col boceginin dis kaplamasi zordur ve kitin olarak bilinen sert bir su gecirmez maddeden olusur. Bazi bocekler ayni zamanda vucuttaki nemin iceride tutulacagi ve diger hayvanlara kiyasla buharlasma ile daha az nem kaybedecek sekilde yapilan yari saydam bir dis kaplamaya sahiptir.
Solunum Mekanizmasi
Bir col bocegi nefes aldiginda, insanlarin yaptigi gibi surekli nefes almaz. Bir kez nefes vermeden once vucudunda karbondioksit seviyesi yeterli olana kadar bekler. Bu minimum su kaybina neden olur. Col boceklerinin cogu, yedikleri yiyeceklerden gerekli nemi aldiklari icin hic su icmezler. Bu nedenle ve minimum su kaybina ugradiklari icin zorlu col kosullarinda kolayca hayatta kalabilirler.
Yasam Dongusu
Bazi col boceklerinin belirli bir yasam dongusu vardir. Colde yagmur yagdiginda cikan yumurtalarini yere birakirlar. Yagisli mevsimde, boceklerin beslendigi kisa omurlu bitkiler vardir. Bocekler yumurtadan ciktiktan sonra yerden cikarlar, buyurler ve daha sonra yer altina yumurta birakirlar. Ayni sekilde, birakilan yumurtalar bir sonraki yagmurlari bekler ve ayni donguyu takip ederler.
Col Hasatci Karincalar
Gun boyunca, bu karincalar colde bitki ortusu ve bitki tohumlari ararlar ve onlari yuvalarina geri gotururler. Bu karincalar karinca yuvasi icinde yasarlar. Topladiklari tohumlarla yuvalarinin girislerini kaplarlar. Bu karincalarin normal buyuklugu yaklasIk yarim inc tir. Asiri aci veren bir isirik veya aci sokma kabiliyetine sahiptirler.
Lubber Cekirgesi
Bu cekirgeler yaz sonunda yaygin olarak gorulur. Cekirge diger turlerinin aksine, saklanmak icin biraz caba harcarlar. Normal boyutlari 3 inc veya daha fazladir. Bu cekirgelerin iki guclu arka ayagi, ciddi cizikler olusturabilen bir dizi uzun, keskin dikenlere sahiptir. Bu bocekler genellikle col bitkileriyle beslenir, ancak hayatta kalma kosullarina gore etobur olabilirler.
Blister Bocekleri
Bu bocek, cilt uzerinde ciddi kabarciklara neden olan eklemlerinden bir sivi sizdirma kabiliyetinden sonra adlandirilmistir. Cogunlukla renkli, zararsiz gorunmekle birlikte oldukca tehlikeli olabilirler. Tipik bir kabarcikli bocek uzun ve bukulebilir bir govdeye sahip olabilir. Normal buyume buyuklugu yarim inc ile 1½ inc arasinda degismektedir. Evcil hayvanlari zehirleyebilecek toksIk bir kimyasal bilesIk olan kantaridin icerir.
Baston Bocekleri
Bunlar colde bulunan en buyuleyici boceklerden biridir. Bircok baston bocegi turu vardir. Bu bocekler bitkileri besleyen yavas hareket eden ve tuhaf gorunumlu boceklerdir. Kamuflaj kabiliyetleri ile taninirlar ve avcilarina karsi neredeyse gorunmez olabilirler. Cinsiyet orani cok dengesizdir, sadece 1000 bastondan biri erkektir. Boyutlari yarim inc ile 13 inc arasinda degisebilir. Renkleri genellikle kahverengi, yesil ve gridir. Ozellikle gun boyunca hareketsiz kalirlar ve cogu karanlikta aktiftirler.
Kara Dul Orumcekler
Kuzey Amerika’daki en zehirli orumcek olarak kabul edilirler. Zehirleri, bir zehirli cingirakli yilanininkinden 15 kat daha zehirlidir. Sadece disi karadul orumcekleri insanlar icin zararlidir. Disiler, zaman zaman, ciftlesmeden sonra erkegi oldurur ve yerler. Kayalarda, bitkilerde, kalintilarda veya cikintilarda yasarlar. Normal boyutlari 1 inc ile 1,2 inc arasindadir ve yasam sureleri uc yila kadar olabilir. Urettikleri ag, normal orumceklerden cok daha puruzlu ve gucludur.
Akrepler
Bunlar, uzatilmis govdeli sekiz ayakli omurgasizlar ve telson (aci) ile biten erektil kuyrugu olan canlilardir. Dunyada bilinen yaklasIk 1.300 akrep turu bulunmaktadir. Akreplerin normal uzunlugu 2 ile 3 inc arasindadir. Dunyadaki en uzun akrep, sekiz inc buyuyebilen Afrika akrepleridir. Kaliforniya ve Arizona’da daha fazla cesitlilikte yaklasIk 60 akrep turu bulunmaktadir. Col biyomunun bu belirgin varliklari kutuklerde, catlaklarda, kayalarda ve yuvalarda gizlenir.
Suikastci Bocekler
Adindan da anlasilacagi gibi, bu yaratiklar gercek suikastcilardir. Bu kucuk avcilarin, kendi ozelliklerine gore hareket edebilecek bircok turu vardir. Keskin gagalarini kullanarak, bu bocekler kurbana dokulari sivilastiran zehirli bir madde enjekte ederler. Bu dokular daha sonra sivinin enjekte edildigi sekilde emilir. Suikastci bocekleri avlayan diger bocekler ise, bu zehirli madde onlari birkac saniye icinde olebilirler.
Yusufcuklar
Col bolgelerinde yuzlerce yusufcuk turu bulunur, her bir turun kendine ozgu renkleri ve fiziksel ozellikleri vardir. Hatta bazilari bu ucan boceklerin guzelligine katkida bulunan dogal metalik renklere sahiptir. Hemen hemen tum yusufcuk turleri hava manevralarinda ve hizli ucusta iyidir.
Peygamber Devesi
Dua eden peygamberdevesi, bu boceklerin durus sekline verilen isimdir. Kamuflaj yeteneklerini av ve dusmanlardan saklanmak icin kullanirlar. Yumurta uretiminde yeterli protein elde etmek icin bir disi peygamberdevesi erkegin cogaltilmasi sirasinda veya sonrasinda erkegini oldurur.
Kahverengi munzevi orumcekler
Bu alti gozlu col orumceklerin zehirli bir isirigi vardir. ABD’de, bu orumcekler guney bolgelerinin cogunda yasamaktadirlar. Karinlari ve bacaklari, vucuda orantili olarak daha uzundur ve duzgun bir renge sahiptirler. Sirtlarinda, keman orumcekleri olarak da adlandirilmalarinin nedeni olan keman benzeri bir isaret vardir. Bu boceklerin, yiyecek ve su eksIkligi gibi zorlu kosullarda hayatta kalabildikleri bilinmektedir.
Henuz kesfedilmemis daha bircok col bocegi vardir. Bir colu yaya gecerken, bazilari daha once gorulmemis olan pek cok farkli bocekle karsilasilabilir. Collerde bulunan bocekler onemli olcude evrimlesmis, bu da zorlu kosullarla basa cikma yeteneklerini arttirmistir.
Col bocekleri, collerdeki zorlu kosullarda yasayabilecek sekilde evrim geciren canlilardir. Onlarin gecirdigi bu evrim sicaklik, kum, suyun mevcudiyeti, vs. gibi cesitli faktorlere baglidir ve bir colun tum ekolojik durumlarina adapte olmuslardir. Bazi bocekler cevreyle oyle butunluk saglar ki neredeyse hic gorunmezler. Bu col boceklerini yuvalarini bitkilerde, kumda, toprakta, kayalarda vb. alanlarda yapabilirler. Colde sekil, buyukluk, renk, habitat ve diyet bakimindan degisen farkli turde karincalar, arilar, bocekler, orumcekler yasamaktadir, ayrica bunlarin farkli yasam donguleri ve davranislari vardir.
Vucut Yapisi
Her bocekte kafa, gogus ve karin vardir, ayrica bas uzerinde gozler, anten ve agiz icerir. Orta govde segmenti olarak da bilinen toraks, kanatlar ve alti eklemli bacak icerir. Karin bolgesinde kalp, sindirim sistemi ve ureme organlari bulunur. Bir col boceginin dis kaplamasi zordur ve kitin olarak bilinen sert bir su gecirmez maddeden olusur. Bazi bocekler ayni zamanda vucuttaki nemin iceride tutulacagi ve diger hayvanlara kiyasla buharlasma ile daha az nem kaybedecek sekilde yapilan yari saydam bir dis kaplamaya sahiptir.
Solunum Mekanizmasi
Bir col bocegi nefes aldiginda, insanlarin yaptigi gibi surekli nefes almaz. Bir kez nefes vermeden once vucudunda karbondioksit seviyesi yeterli olana kadar bekler. Bu minimum su kaybina neden olur. Col boceklerinin cogu, yedikleri yiyeceklerden gerekli nemi aldiklari icin hic su icmezler. Bu nedenle ve minimum su kaybina ugradiklari icin zorlu col kosullarinda kolayca hayatta kalabilirler.
Yasam Dongusu
Bazi col boceklerinin belirli bir yasam dongusu vardir. Colde yagmur yagdiginda cikan yumurtalarini yere birakirlar. Yagisli mevsimde, boceklerin beslendigi kisa omurlu bitkiler vardir. Bocekler yumurtadan ciktiktan sonra yerden cikarlar, buyurler ve daha sonra yer altina yumurta birakirlar. Ayni sekilde, birakilan yumurtalar bir sonraki yagmurlari bekler ve ayni donguyu takip ederler.
Col Hasatci Karincalar
Gun boyunca, bu karincalar colde bitki ortusu ve bitki tohumlari ararlar ve onlari yuvalarina geri gotururler. Bu karincalar karinca yuvasi icinde yasarlar. Topladiklari tohumlarla yuvalarinin girislerini kaplarlar. Bu karincalarin normal buyuklugu yaklasIk yarim inc tir. Asiri aci veren bir isirik veya aci sokma kabiliyetine sahiptirler.
Lubber Cekirgesi
Bu cekirgeler yaz sonunda yaygin olarak gorulur. Cekirge diger turlerinin aksine, saklanmak icin biraz caba harcarlar. Normal boyutlari 3 inc veya daha fazladir. Bu cekirgelerin iki guclu arka ayagi, ciddi cizikler olusturabilen bir dizi uzun, keskin dikenlere sahiptir. Bu bocekler genellikle col bitkileriyle beslenir, ancak hayatta kalma kosullarina gore etobur olabilirler.
Blister Bocekleri
Bu bocek, cilt uzerinde ciddi kabarciklara neden olan eklemlerinden bir sivi sizdirma kabiliyetinden sonra adlandirilmistir. Cogunlukla renkli, zararsiz gorunmekle birlikte oldukca tehlikeli olabilirler. Tipik bir kabarcikli bocek uzun ve bukulebilir bir govdeye sahip olabilir. Normal buyume buyuklugu yarim inc ile 1½ inc arasinda degismektedir. Evcil hayvanlari zehirleyebilecek toksIk bir kimyasal bilesIk olan kantaridin icerir.
Baston Bocekleri
Bunlar colde bulunan en buyuleyici boceklerden biridir. Bircok baston bocegi turu vardir. Bu bocekler bitkileri besleyen yavas hareket eden ve tuhaf gorunumlu boceklerdir. Kamuflaj kabiliyetleri ile taninirlar ve avcilarina karsi neredeyse gorunmez olabilirler. Cinsiyet orani cok dengesizdir, sadece 1000 bastondan biri erkektir. Boyutlari yarim inc ile 13 inc arasinda degisebilir. Renkleri genellikle kahverengi, yesil ve gridir. Ozellikle gun boyunca hareketsiz kalirlar ve cogu karanlikta aktiftirler.
Kara Dul Orumcekler
Kuzey Amerika’daki en zehirli orumcek olarak kabul edilirler. Zehirleri, bir zehirli cingirakli yilanininkinden 15 kat daha zehirlidir. Sadece disi karadul orumcekleri insanlar icin zararlidir. Disiler, zaman zaman, ciftlesmeden sonra erkegi oldurur ve yerler. Kayalarda, bitkilerde, kalintilarda veya cikintilarda yasarlar. Normal boyutlari 1 inc ile 1,2 inc arasindadir ve yasam sureleri uc yila kadar olabilir. Urettikleri ag, normal orumceklerden cok daha puruzlu ve gucludur.
Akrepler
Bunlar, uzatilmis govdeli sekiz ayakli omurgasizlar ve telson (aci) ile biten erektil kuyrugu olan canlilardir. Dunyada bilinen yaklasIk 1.300 akrep turu bulunmaktadir. Akreplerin normal uzunlugu 2 ile 3 inc arasindadir. Dunyadaki en uzun akrep, sekiz inc buyuyebilen Afrika akrepleridir. Kaliforniya ve Arizona’da daha fazla cesitlilikte yaklasIk 60 akrep turu bulunmaktadir. Col biyomunun bu belirgin varliklari kutuklerde, catlaklarda, kayalarda ve yuvalarda gizlenir.
Suikastci Bocekler
Adindan da anlasilacagi gibi, bu yaratiklar gercek suikastcilardir. Bu kucuk avcilarin, kendi ozelliklerine gore hareket edebilecek bircok turu vardir. Keskin gagalarini kullanarak, bu bocekler kurbana dokulari sivilastiran zehirli bir madde enjekte ederler. Bu dokular daha sonra sivinin enjekte edildigi sekilde emilir. Suikastci bocekleri avlayan diger bocekler ise, bu zehirli madde onlari birkac saniye icinde olebilirler.
Yusufcuklar
Col bolgelerinde yuzlerce yusufcuk turu bulunur, her bir turun kendine ozgu renkleri ve fiziksel ozellikleri vardir. Hatta bazilari bu ucan boceklerin guzelligine katkida bulunan dogal metalik renklere sahiptir. Hemen hemen tum yusufcuk turleri hava manevralarinda ve hizli ucusta iyidir.
Peygamber Devesi
Dua eden peygamberdevesi, bu boceklerin durus sekline verilen isimdir. Kamuflaj yeteneklerini av ve dusmanlardan saklanmak icin kullanirlar. Yumurta uretiminde yeterli protein elde etmek icin bir disi peygamberdevesi erkegin cogaltilmasi sirasinda veya sonrasinda erkegini oldurur.
Kahverengi munzevi orumcekler
Bu alti gozlu col orumceklerin zehirli bir isirigi vardir. ABD’de, bu orumcekler guney bolgelerinin cogunda yasamaktadirlar. Karinlari ve bacaklari, vucuda orantili olarak daha uzundur ve duzgun bir renge sahiptirler. Sirtlarinda, keman orumcekleri olarak da adlandirilmalarinin nedeni olan keman benzeri bir isaret vardir. Bu boceklerin, yiyecek ve su eksIkligi gibi zorlu kosullarda hayatta kalabildikleri bilinmektedir.
Henuz kesfedilmemis daha bircok col bocegi vardir. Bir colu yaya gecerken, bazilari daha once gorulmemis olan pek cok farkli bocekle karsilasilabilir. Collerde bulunan bocekler onemli olcude evrimlesmis, bu da zorlu kosullarla basa cikma yeteneklerini arttirmistir.
