İlk Çağ Felsefesi: Demokritos'ta Evrenin Doğa Yasası Kanunları Nedir? Ne Değildir?
Demokritos'un en önemli varsayımı, doğada kendiliğinden bir zorunluluğun geçerli olduğudur. Evrenin oluşumu konusunda aynı Anaksagoras gibi, şu soruyu sorar: Başlangıçtaki kargaşadan, kaostan nasıl oluyor da bir düzen, bir kozmos oluşmuştur? Bir başka konuda da Demokritos Anaksagoras ile aynı görüşü paylaşır: Her şey aynı cinsten parçalardan oluşmuştur, güneşin ateş, suyun su atomlarından oluştuğunu kabul eder. Anaksagoras, evrenin düzene kavuşması kendiliğinden olmaz, bir düzen sağlayan güç olmalıdır, diyordu. Demokritos'a göre bu düzenin kendiliğinden oluşması mümkündür. Demokritos bu tezini savunurken şu örneği verir: Harman yaparken buğdayı samandan ayırmak istersem havaya savururum. Böylece, ağır olduklarından buğday taneleri bir yana, hafif olduklarından saman taneleri ayrı bir yana ayrılırlar. İşte, diyor Demokritos, evrendeki her şey böyle kendi kendine olan bir yasaya göre olur. Ağır atomlar aşağı düşer, hafif olanları yukarıya yükselir. Ya da deniz kıyısındaki dalgalar bazı taşları kıyıya atar. Bu sırada dikkat edilince aynı cinsten taşların, söz gelişi düz taşların hep bir araya yığıldığı görülür. Bu olay da gösterir ki aynı cinsten şeyler kendiliğinden daima bir yerde toplanırlar. O halde evreni düzenleyen bir gücün ayrıca gerekliliğini savunmaya gerek yoktur. Kendiliğinden yasalar aynı şeylerin, kendiliğinden bir yerde toplanmasını sağlar. Demokritos organik yaşamın da kendiliğinden oluştuğunu savunur. Canlılarda küre şeklinde ve çok hızlı olan atomlar vardır. Yaşamı sağlayan, ruhu oluşturan bu atomlardır. Bu atomlar dağıldığında, bedenden ayrıldığında ölüm söz konusu olur. Tüm bu açıklamalardan da anlaşılacağı gibi Demokritos, kendisine kadar adı geçen tüm filozofların hepsinden çok daha bilinçli bir maddecidir (Bkz, Materyalist)
KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI