Adliye Nezâreti

Adliye Nazırlığı ya da Adliye Nezareti Son dönem Osmanlı Hükümetleri'nde Adalet Bakanlığı'nın yaptığı işin yapan nazırlıktır. Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte önce Ankara'ya taşınmış ve sonra da dilde sadeleşme çalışmalarının ardından adı Adalet Bakanlığı olarak değişmiştir.


1877 yılında Adliye Nazırı olarak görev yapmış olan Mecelle-i Ahkam-ı Adliye isimli kanunu hazırlayan heyetin başkanı, hukukçu Ahmet Cevdet Paşa
Padişah II. Mahmut döneminde devlet yapısında yapılan köklü reformların bir parçası olarak, adalet işlerini yürütmek üzere 1837 yılında Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye adında bir kurum kuruldu. Daha sonra 1867 yılında bu kurum ikiye ayrılarak şura-yı Devlet ve Divan-ı Ahkam-ı Adliye adı altında iki kurum oluşturuldu. Bu kurumlardan Divan-ı Ahkam-ı Adliye, 1878 yılında Adliye Nazırlığı'na dönüştü. Adalet Nazırı yeni kurulmuş olan Heyet-ı Vükela'nın (Bakanlar Kurulu) bir üyesi oldu.

Adalet sisteminde yapılan değişikliklerin bir parçası da devletin Müslüman yurttaşlarının yargılandığı şeriata dayalı şeriyye Mahkemelerinden, batı anlamında adalete dayalı Nizamiye Mahkemelerinde geçiştir. Ayrıca 1880 yılına kadar Müslüman olmayan azınlıkların adaletle ilgili işlemleri de Hariciye Nazırlığı tarafından yürütülmekteyken bu tarihten sonra onlar da Adliye Nazırlığı'na bağlandı. Bundan sonra Adalet Nazırlığı'nın resmi adı Adliye ve Mezahib Nezareti olarak değiştirildi. Adliye Nazırlığı 1880 yılından sonra düzenli olarak Ceride-i Mehakim ve 1909 yılından sonra ise Ceride-i Adliye adlarında altında 2 dergi yayınlamıştır.

Nazırlar listesi

Ahmed Cevdet Paşa (1868)
Mustafa Fazıl Paşa (1868-1870)
İbrahim Edhem Paşa (1870-1871)
şirvanlızade Mehmed Rüşdi Paşa (1871)
Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa (1871)
Mustafa Fazıl Paşa (1871-1872)
Yusuf Kamil Paşa (1872)
Mehmed Esad Saffet Paşa (1872-1873)
Mehmed Hurşid Paşa (1873-1874)
Mehmed Akif Paşa (1874-1875)
Ahmed Arifi Paşa (1875-1876)
Ahmed Cevdet Paşa (1876)
Halil şerif Paşa (1876)
Mehmed Esad Saffet Paşa (1876)
Ahmed Cevdet Paşa (1876-1877)
Asım Mehmed Paşa (1877)
Mehmed Esad Saffet Paşa (1877-1878)
Mahmud Celaleddin Paşa (1878)
Mehmed Hurşid Paşa (1878)
Mehmed Esad Saffet Paşa (1878)
Mehmed Said Paşa (1878-1879)
Ahmed Cevdet Paşa (1879-1883)
Hasan Fehmi Paşa (1883-1885)
Server Paşa (1885-1886)
Ahmed Cevdet Paşa (1886-1890)
Hüseyin Rıza Paşa (1890-1895)
Abdurrahman Nureddin Paşa (1895-1908)
Hasan Fehmi Paşa (1908-1909)
Manyasizade Refik Bey (1909)
Mustafa Nazım Paşa (1909)
Necmeddin Molla Efendi (1909-1911)
Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi (1911)
Mehmed Memduh Bey (1911-1912)
Hüseyin Hilmi Paşa (1912)
Samipaşazade Halim Bey (1912)
Arif Hikmet Paşa (1912-1913)
Pirizade İbrahim Hayrullah Bey (1913-1915)
Samipaşazade Halim Bey (1915)
Halil Bey (1915-1918)
Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi (1918)
Samipaşazade Halim Bey (1918)
Ali Haydar Molla (1918-1919)
Üryanizade Cemil Molla (1919)
Sıtkı Bey (1919)
Vasfi Efendi (1919)
Arif Hikmet Paşa (1919-1920)
Mustafa Sıtkı Efendi (1920)
Hüseyin Kazım Bey (1920)
Mahmud Celaleddin Bey (1920)
Ali Rüşdü Efendi (1920)
Rumbeyoğlu Fahreddin Bey (1920-1921)
Hüseyin Kazım Bey (1921-1922)
Mustafa Nuri Bey (1922)

Paylaşım için teşekkürler.