FeyyazAdatepe
Misafir Editör
Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları konusunda ünsüz düşmesi, ünsüz türemesi, ünsüz yumuşaması gibi başlıklar ele alınmaktadır. Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları konusundan ünlülerle ilgili ses olaylarında olduğu gibi önceki yıllarda daha nadir sorular gelmekteydi. Fakat değişen kpss sistemi ve konu ağırlıkları dil bilgisi konularından gelen soru sayısını arttırdı. Kpss sınavında çıkabilecek muhtemel sorulardan biri de bu konudan gelecektir.
Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları
1. Ünsüz Düşmesi
Ünsüz düşmesi iki ekle olabilir. Bu ekler -cik ve -l ekleridir.
küçük-cük→ küçücük küçük-l→ küçülmek
ufak-cık→ufacık ufak-l→ ufalmak
sıcak- cık→ sıcacık alçak-l→ alçalmak
alçak-cık→ alçacık yüksek-l→ yükselmek
ast- teğmen→ asteğmen üst- teğmen→ üsteğmen
2. Ünsüz Türemesi
“Etmek” ve “olmak” eylemleri yabancı kökenli bir sözcük il birlikte kullanıldığında bazen ünsüz türemesi meydana gelir.
af etmek→ affetmek
his etmek→ hissetmek
zan etmek→ zannetmek
ret etmek→ reddetmek
Sen bu cezayı hakketmedin. ( yanlış)
Sen bu cezayı hak etmedin. (doğru)
Bazen de ünsüz türemesi bir sözcüğün ünlü ile başlayan bir ek aldığında görülebilir.
Sırrımı herkese anlatmış.
Hakkını mutlaka aramalısın bu konuda.
A şıkkı kesin yanlış bence.
Benzin zammı artık bütün halkı bezdirmiş durumda.
3. Ünsüz Yumuşaması
“p,ç,t,k” ünsüz harfleriyle biten bir kelimeden sonra ünlü il başlayan bir ek gelirse bu ünsüz harfler yumuşayarak “b,c,d,g,ğ” ünsüz harflerine dönüşür.
p, ç, t, k ünsüzleri ile biten sözcük → ünlü ile başlayan ek “b,c,d,g,ğ”
kitap- ım → kitabım
ağaç- a→ ağaca
kağıt-ın → kağıdın
renk-i → reng
ibıçak- ın→ bıçağın
yurt- um → yurdum
gidiyorum → git yardım ediyor → et
saçı ağarmış → ak çoğunluk → çok
p, ç, t, k ile biten her kelime yumuşamaya uğramayabilir. Bu olaya ünsüz yumuşamasına aykırılık denir.
millet- im → milletim
sanat-ın → sanatın
hukuk-un → hukukun
ahlak-a → ahlaka
ip- e → ipe
top- un → topun
saç- ım → saçım
suç- un → suçun
seç- im → seçim
Görüldüğü gibi bu sözcükler p,ç,t,k ile bitmesine rağmen yumuşamaya uğramamış ve aynı kalmıştır.
Özel isimlerde yumuşama gösterilmez ama okunurken özel isimler yumuşatılarak okunur.
Irak’ın → doğru
Gaziantep’e → doğru
Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları
1. Ünsüz Düşmesi
Ünsüz düşmesi iki ekle olabilir. Bu ekler -cik ve -l ekleridir.
küçük-cük→ küçücük küçük-l→ küçülmek
ufak-cık→ufacık ufak-l→ ufalmak
sıcak- cık→ sıcacık alçak-l→ alçalmak
alçak-cık→ alçacık yüksek-l→ yükselmek
ast- teğmen→ asteğmen üst- teğmen→ üsteğmen
2. Ünsüz Türemesi
“Etmek” ve “olmak” eylemleri yabancı kökenli bir sözcük il birlikte kullanıldığında bazen ünsüz türemesi meydana gelir.
af etmek→ affetmek
his etmek→ hissetmek
zan etmek→ zannetmek
ret etmek→ reddetmek
Sen bu cezayı hakketmedin. ( yanlış)
Sen bu cezayı hak etmedin. (doğru)
Bazen de ünsüz türemesi bir sözcüğün ünlü ile başlayan bir ek aldığında görülebilir.
Sırrımı herkese anlatmış.
Hakkını mutlaka aramalısın bu konuda.
A şıkkı kesin yanlış bence.
Benzin zammı artık bütün halkı bezdirmiş durumda.
3. Ünsüz Yumuşaması
“p,ç,t,k” ünsüz harfleriyle biten bir kelimeden sonra ünlü il başlayan bir ek gelirse bu ünsüz harfler yumuşayarak “b,c,d,g,ğ” ünsüz harflerine dönüşür.
p, ç, t, k ünsüzleri ile biten sözcük → ünlü ile başlayan ek “b,c,d,g,ğ”
kitap- ım → kitabım
ağaç- a→ ağaca
kağıt-ın → kağıdın
renk-i → reng
ibıçak- ın→ bıçağın
yurt- um → yurdum
gidiyorum → git yardım ediyor → et
saçı ağarmış → ak çoğunluk → çok
p, ç, t, k ile biten her kelime yumuşamaya uğramayabilir. Bu olaya ünsüz yumuşamasına aykırılık denir.
millet- im → milletim
sanat-ın → sanatın
hukuk-un → hukukun
ahlak-a → ahlaka
ip- e → ipe
top- un → topun
saç- ım → saçım
suç- un → suçun
seç- im → seçim
Görüldüğü gibi bu sözcükler p,ç,t,k ile bitmesine rağmen yumuşamaya uğramamış ve aynı kalmıştır.
Özel isimlerde yumuşama gösterilmez ama okunurken özel isimler yumuşatılarak okunur.
Irak’ın → doğru
Gaziantep’e → doğru
