- Katılım
- 2 Ocak 2021
- Mesajlar
- 9,432
- Tepkime puanı
- 8
- Cinsiyet
-
- Bayan
- Takım
- Galatasaray
Ziyaretçiler için gizlenmiş link,görmek için
Giriş yap veya üye ol.
Su
- Buzulların eriyip sıvı, sularım buharlaşıp bulutları oluşturup sonradan yağmur haline gelmesine “su döngüsü” denir.
- Kar ve yağmur sularının bir kısmı yerüstü ve bir kısmı yeraltı sularını besler.
- Dünyamızın %71’i sularla kaplıdır. Kuzey yarım küreye “karlar yarım küresi”, güney yarım küreye “denizler yarım küresi” denir.
- Dünyadaki suyun %97’si tuzlu sudur. Sadece %3’ü içilebilir tatlı su olmasına rağmen %0,3’ü yerüstü sularıdır.
- Günlük hayatta kullanılan suların çoğu göl ve nehirlerden alınmıştır.
- baraj yapma
- suların kirlenmesini önleme
- tasarrufta bulunma
- deniz suyunu arıtarak su üretme
1. Yerüstü Suları
- Okyanuslar ve Denizler
- Kıtalar arasındaki büyük çukurlardaki su kütlelerine okyanus denir. Okyanusların daha küçük kollarına ise deniz denir.
- Dünyada üç büyük okyanus vardır: Büyük Okyanus, Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusu.
- Kıtaların kenarında bulunan ve okyanuslarla geniş alanda bağlananlar kenar deniz, karaların içinde kalmış denize iç deniz denir:
- Atlas Okyanusu ile bağlı olan Baffin Körfezi, Kuzey Buz Denizi, Baltık Denizi, Meksika Körfezi, Akdeniz, Ege, Marmara Denizi, Karadeniz, Adriyatik Deniz
- Hint Okyanusu ile bağlı olan Kızıldeniz, Aden Körfezi, Basra Körfezi, Bengal Körfezi
- Büyük Okyanus ile bağlı olan Bering Denizi, Japon Denizi ve Doğu Çin Denizi
Okyanuslar ve Denizler Arasındaki Farklar
- Okyanuslar denizlerden daha derindir.
- Kıta sahanlığı denizlerde daha geniş, okyanuslarda daha dardır.
- Denizlerde gelgit genliği, dalga yüksekliği az ve akıntılar daha zayıf.
- Denizler daha küçük ve sığ olduğundan çevresindeki karaların iklim koşullarından çabuk etkilenir.
- Kara üzerinde oluşmuş çukurlardaki birikmiş sulara göl denir.
- Bulundukları bölgenin iklimi, jeolojik yapısı ve yer şekillerine göre farklılık gösterirler.
- iklim koşulları
- beslenme kaynağı
- arazinin yapısı
- büyüklüğü ve derinliği
- göl ayağının olup olmaması
- Göl kaybettiğinden fala su alırsa sular yükselir ve bir dere halinde dışarı akar. Buna gideğen yada göl ayağı denir.
- Fazla su gideğen ile dışarı atılırsa tatlı su, atılamazsa tuzlu su olur.
Yeryüzünde oluşan çanaklarla su dolmasıyla meydana gelen göllere denir.
Tektatonik Göller
- Yerkabuğu hareketleri sonucunda oluşan senklinal alanları ve kırılma sonucu çöken graben sahalarına suların dolması sonucu oluşan göllerdir.
- Kıvrılma sonucu oluşan senklinal çanaklarda göller oluşabilir. Bu göllere senklinal göller denir. Ancak fazla örneği yoktur.
- Göller genl olarak çok uzun ve dar çanaklara yerleşmiştir. derinlikleri çok fazladır.
Volkanik Göller
- Volkanik patlamalarla oluşmuş krater, kaldera ya da maarların suyla dolması sonucunda oluşurlar.
- Volkan konisinin zirvesindeki küçük çukurda oluşan göle krater; volkan konisinin ikinci jez patlamasıyla açılan geniş çukurdaki göle kaldere; volkanik gaz patlamaları sonucun açılan çukurda oluşan göle maar gölleri adı verilir.
Krastik Göller
- Kalker, jips ve kaya tuzu gibi eriyebilen kayaçların bulunduğu karstik bölgelerde obruk, dolin gibi erime sonucu oluşan çukur tabanlarında su birikmesi sonucu oluşur.
- Bu göllerin çapları 200-300, derinlikleri 100-150 metreyi bulabilir.
Buzul Gölleri
- Buzulların aşınmasıyla oluşan çanaklara su dolması sonucu oluşur. Buzul göllere sirk gölü denir.
Set Göller
- Akarsu vadisi veya koy, körfez gibi yer şekillerinin önüün her-hangi bir kütle ile kapanması sonucu oluşmuş göllerdir.
- Set oluşurken kütle hangi yolla meydana gelmişse, göl de o adla anılır:
Heyelan Set Gölleri: Heyelanla gelen kütlenin, akarsu vadilerini kapatması sonucu oluşan göllerdir.
Alüvyal Set Gölleri: Akarsu vadilerinin alüvyal birikintilerle(genellikle birikinti konileriyle) kapanması sonucu oluşur. Küçük alanlı sığ göllerdir.
Volkanik Set Gölleri: Volkandan çıkan lavların uzun bir çukurluğun önünü kapatması sonucu oluşur.
Kıyı Set Gölleri: Kıyılardaki koyların ve girintilerin ağız kısımlarının dalga tarafından biriktirilen şeylerle kapanmasıdır. (deniz kulağı, lagün)
b) Yapay Göller
- Elektrik enerjisi elde etmek, sulama yapmak ve içme suyu sağlamak için bazı akarsuların önü bir setle kapatılır. Setin gerisinde bulunan sular baraj göllerini oluşturur.
- Akarsular
- Yeryüzünde belli bir doğal yatak içinde sürekli yada dönemli akışı bulunan su kütlelerine denir.
- Akarsular; yağmur suları, eriyen kar, buz suları ve yeraltı suları ile beslenir. akarsular çeşitli özelliklerine göre gruplara ayrılır:
- Akarsuların bütün kollarıyla beraber sularını topladığı alana havza denir.
- Akarsu sularını denizlere, okyanuslara ulaştırabiliyor açık havza, ulaştıramıyorsa kapalı havza denir.
- Akarsuların açık ya da kapalı havza özelliği göstermesi iklim ve yer şekillerine bağlıdır.
- Akarsuların akım miktarında yıl içerisinde meydana gelen değişikliklere rejim denir. Akarsuyun yıl içinde aylık yada mevsimlik su seviyesi çok değişiyorsa rejimi düzensiz, değişmiyorsa rejimi düzenlidir.
Akarsuların beslenme kaynakları rejimlerinin farklı olmasında önemli bir etkendir. Beslenme kaynaklarına göre rejim tipleri su şekildedir;
- Yağmur suları ile beslenen akarsular
- Kar ve bu erimeleri ile beslenen akarsular
- Kaynak suları ile beslenen akarsular
- Kaynağını gölden alan akarsular
- Sel suları ile beslenen akarsular
2- Yeraltı Suları ve Kaynaklar
- Yağışlarla yeryüzüne düşen yağmur ve karın yerin altına sızıp geçirimsiz tabakalar üzerinde birikmesi sonucu oluşur.
- Yeraltı sularının beslenmesinde yağmur en önemli faktördür.
- Arazinin eğimi, geçirimlilik durumu, bitki örtüsü ve buharlaşma suların yerin altına sızmasını etkiler.
- Not: Kil, marn, şist ve granit gibi taşlar geçirimsiz tabakalardır.
- İçinde yeraltı suyu bulunduran tabakaya ”akifer” denir.
- Akiferlerdeki suyun tutunabilmesi için altına mutlaka geçirimsiz bir tabaka olmalı.
- Dağ ve vadi yamaçlarındaki geçirimli tabakadan yeryüzüne çıkan kaynaklardır.
- Yağmur suları ile beslenirler. Yazları kurak olan yerlerde kuruyabilirler.
- Çanaklanmış bölgelerde iki geçirimsiz tabaka arasındaki geçirimli tabakadaki yeraltı sularının sondajla açılan buyudan basınçlı bir şekilde fışkırmasıdır.
- Kolay çözülebilen kayaçların yaygın olduğu arazilerde yer altındaki mağaraların içerinde suların birikmesiyle ve bu suların mağara ağızlarından yüzeye çıkmasıyla oluşan kaynaklardır.
- Suları kireçli olur.
- Yeraltındaki suların orada ısınıp fay hatlarını takip ederek yeryüzüne çıkmasıyla oluşan kaynaklardır.
- Mineral bakımından zengin su kaynaklarıdır.
- Aktif volkanların bulunduğu alanlarda suların yeraltında ısınıp büyük bir basınçla yeryüzüne çıkmasıyla oluşmuş kaynaklardır.
- İzlanda, Japonya ve Yani Zellanda gibi aktif volkanların bulunduğu ülkelerde görülür.
- Gayzerler yeraltında birikmiş su tamamiyle boşalana kadar püskürmeyi sürdürür. Boşluk yine soğuk suyla dolup ısınır ve yeniden püskürür. Süreç böyle devam eder.
- Not: Yeraltı suları; ısınma elektrik, sulama, içme suyu ve turizm alanında kullanılır.
