- Katılım
- 2 Ocak 2021
- Mesajlar
- 9,432
- Tepkime puanı
- 8
- Cinsiyet
-
- Bayan
- Takım
- Galatasaray
İç Kuvvetler
Enerjisini yerin derinliklerinden, magmadan alan ve yeryüzünde büyük değişikliklere neden olan kuvvetlerdir.- Epirojenez(Kıta Oluşumu)
- Orojenez(Dağ Oluşumu)
- Seizma(Deprem Oluşumu)
- Volkanizma
Epirojenez
- Karaların dikey doğrultuda yükselmesi ve alçalması olayıdır.
- Bütün levhalar(yoğunluk ve ağırlıkları farklı) manto üzerinde bir denge halindedir. Bu denge haline izostatik denge denir.
- Buzulların erimesiyle karaların hafiflemesi
- Buzullaşma sonucunda karaların ağırlaşması
- Yan basınçlar
- Birikme sonucu kıta ve okyanus tabanlarının ağırlaşması
- İzostatik dengenin bozulması
- Karaların yükselmesine bağlı olarak deniz seviyesinin gerilemesine regresyon denir.
- Karaların alçalmasına bağlı olarak deniz seviyesinin karaya doğru ilerlemesine transgresyon denir.
- Birbirine doğru hareket eden kara parçaları deniz diplerindeki kalın tortul tabakaları iterek bu tabakaların kırılmasına yada kıvrılmasına neden olur.
- Kıvrılma: Yeryüzü dış kuvvetler (yağmur, rüzgar vb.) tarafından sürekli olarak asındırılır. Aşınan malzemeler (tortu) jeosenklinalde birikir. Eğer bu malzeme esnekse yanlardan basınç uygulandığı zaman kıvrılarak yükselir. Kıvrılma sonucu yüksekte kalan yerlere antiklinal alçakta kalan yerlere senklinal adı verilir.
- Alp-Himalaya, Kayalık ve And Dağları ülkemizdeki Kuzey Anadolu Dağları ile Toroslar kıvrım dağlarının başlıcalarıdır.
- Kırılma: Yeryüzü dış kuvvetler tarafından sürekli olarak aşındırılmaktadır. Aşınan malzemeler jeosenklşnalde birikir. Eğer bu malzeme sertse yanlardan basınç uygulandığı zaman kırılarak yükselir. Kırılma sonucu yüksekte kalan bölgelere horst, alçakta kalan bölgelere graben denir.
- Sert tortul tabakalar ise yer kabuğu levhalarının yaptığı yan basınçlar sonucunda kırılır. Bu şekilde oluşan kırıklara fay denir.
- Örnek: Bakırçam, Ayden, Menteşe, Büyük-Küçük Menderes ve Gediz Dağları
- Yer kabuğundaki salınım ve titreşimlerle ortaya çıkan kısa süreli sarsıntılara deprem deniz
- İç merkez: Yer kabuğunun içinde depremin başladığı yere iç merkez, odak veya hipasant denir.
- Dış merkez: Deprem dalgalarının en kısa yoldan yüzeye ulaştığı noktaya dış merkez veya episantr denir.
- Dış merkez deprem şiddetinin en çok hissedildiği yerdir.
- Merkez üssünden uzaklaştıkça deprem şiddetinin etkisi azalır
- Odak derinliği: İç merkez ile dış merkez arasındaki uzaklığa denir.
- Odak derinliği ne kadar az ise depremin etkisi o kadar fazla olur.
Depremler oluşumuna göre 3’e ayrılır :
1. Tektonik Depremler
- Levha hareketlerinden kaynaklanan depremlerdir.
- Etki alanları çok geniştir.
- Yıkıcı etkiye sahiptir.
- Dünyada oluşan depremlerin %90’ını oluşturur.
- Magama yüzeye çıkarken sarsıntılar, titreşimler oluşturarak yeryüzüne çıkar. Bu sarsıntılar volkanik depremlerdir.
- Etki alanı dar, şiddeti azdır.
- Kireç taşının yaygın olduğu arazilere karstik arazi denir.
- Karstik arazilerde yeraltı sularının erimesi sonucu oluşan boşlukların çökmesi sonucu oluşan depremlerdir.
- Etki alanları dardır.
Fay Tipleri
Normal Fay: Kırılan bloklardan eğim yönünde çökmesiyle oluşur.
Ters Fay: Kırılan bloklardan birinin diğerinin üzerine binmesiyle oluşur.
Doğrultu Atımlı Fay: Kırılan bloklardan birinin diğerine göre yatay yönde yer değiştirmesiyle oluşur.
Deprem Dalgalarının Etkisi :
- P Dalgaları (boyuna dalgalar):Yeryüzüne ulaşan ilk dalgalardır. ( 8km/sn hız)
- S Dalgaları (enine dalgalar): P dalgalarından sonra gelir. Zemini hem sağa hem sola hem de aşağı yukarı sallarlar.
- Yüzey dalgaları: P ve S dalgaları yeryüzüne ulaştığında bir kısmı yüzey dalgalarına dönüşür. Deniz dalgalarına benzer. En yavaş hareket eden fakat en fazla hasara neden olan dalgalardır.
- Deprem sırasında açığa çıkan enerjidir.
- Richter ölçeğine göre sınıflandırılır.
- Deprem bölgesindeki hasara göre belirlenen değeridir.
- Mercalli ölçeğine göre sınıflandırılır.
- Depremin büyüklüğü
- Odak derinliği
- Dış merkeze ve fay hatlarına olan uzaklık
- Arazinin yapısı
- Bina ve yapıların sağlamlığı
- Magmanın yer kabuğunun zayıf, çatlak ve kıvrık yerlerinden yer kabuğunun tabakaları arasında sokulmasına veya yeryüzüne çıkmasına denir.
- Volkanizma meydana geldiği yere göre ikiye ayrılır.
- Derinlik Volkanizması: Magma, zayıf yerlerden yer kabuğunun içine sokulup yüzeye kadar çıkmadan soğuması olayına denir.
- Derinlik volkanizması ile oluşmuş taşlar zamanla üzerlerindeki tabakaların aşınması ile yüzeye çıkarlar. Bu taşların aşınması karşı dirençleri fazla olduğundan, çevrelerine göre yüksekte kalmış sarp kayalıklar şeklinde görülür.
- Yüzeysel Volkanizma: Magmanın yeryüzüne ulaşmasına denir. Yeryüzünün şekillenmesinde yüzeysel volkanizma daha etkilidir. Nitekim magmanın yeryüzüne çıktığı yerlerde yanardağlar oluşur.
- Volkanizma sırasında yeryüzüne katı, sıvı ve gaz halinde maddeler çıkar. Volkanizma sırasında yeryüzüne çıkan maddelerin başında tüfler gelir.
- Tüfler arasında lapilli adı verilen çakıl büyüklüğünde maddeler bulunur.
- Tüfle beraber çıkan daha büyük katı maddelere ise volkan bombası denir.
- Tüflerin toprak haline geldiği volkanik araziler, dünyanın birçok yerinde tehlikeli olmalarına rağmen toprakları verimli olduğu için yoğun olarak tarım yapılan yerlerdir.
- Volkanik faaliyet tüf tabakalarını oluşturur.
- Volkanizma sırasında açığa çıkan sıvı, akıcı madddelere lav deniz. Gaz halinde ise çoğunlukla su buharı çıkarır.
- Üzeysel volkanizmada çıkan volkanik malzemelerin üzt üzte yığılmasıyla volkan konisi veya yanardağ oluşur.
- Yanardağın zirvesinde oluşan çukurluğa krater denir.
- Kraterin uçmasıyla oluşan daha geniş çukura kaldera denir.
- Bazı volkanik faaliyetler sadece gaz patlaması şeklindedir. Gaz çıkışının olduğu geniş çukurluğa moor denir.
- Kül Volkanları
- Kalkan Volkanları : Hawai
- Tabakalı Volkanlar: Ağrı Dağı
