Orta Çağ Felsefesi: Din Felsefesinde Teizmin Özellikleri Nedir? Ne Değildir?
Deizm veya yaradancılık, tüm dinleri reddeden; fakat bir yaratıcı gücün var olduğunu kabul eden inanç sistemidir. Deizm, vahiy ya da bir kilise öğretisi aracılığıyla edinilmiş her türlü dinsel bilgiye karşı çıkan, buna karşılık belirli bir dinsel bilgi bütününü herkesin doğuştan taşıdığını ya da us yoluyla elde edebileceğini savunan görüştür.
Deizm, tanrılık gücünün sadece yaratma işlemiyle sınırlandığını ve bu yaratıcı gücün, bir kez yaratıldıktan sonra yaradılanların hiçbir işine karışmadığını, eş deyişle yaratıcı gücün dünyayı yönetmediğini belirtir. Yani Tanrıyı yalnızca ilk sebep olarak kabul eder.
Deizm genel olarak dünyaya veya evrenin işleyişine müdahale etmeyen bir Tanrı anlayışına sahiptir. Bu anlayış iki temele dayanır: Tanrının varlığı akılla bilinebilir, evren yaratıldıktan sonra, kendi yasalarına göre işler. Yani Tanrı evrene karışmaz, evrene aşkındır. Buradan anlaşılacağı üzere deizm dine akılcı bir açıdan yaklaşır. Deizme göre Tanrının varlığını kanıtlamak için mucizelere, vahiylere ihtiyaç yoktur.
Teizm ise evreni yaratan ve yöneten, vahiy yoluyla insanlara buyruklar veren bir tanrının varlığına inanma. Tanrıcılık deyimi, usu ve iradesi olan kişisel bir tanrının varlığını ileri sürmekle nedentanrıcılık ya da yaradancılık (Deizm), tanrıtanımazlık (Ateizm) ve kamutanrıcılık ya da doğatanrıcılık (Panteizm) deyimlerine karşıttır. Bağnaz dinsel bir felsefe öğretisidir. Bilimi yadsır. Tanrıya insansal duygular biçimine kişisel tanrıcılık, tanrıyı tüm nesnelerin nedeni sayan biçimine Ussal tanrıcılık denir. Deizm ise tüm dinleri reddeden; fakat bir yaratıcı gücün var olduğunu kabul eden inanç sistemidir. Deizm, vahiy ya da bir kilise öğretisi aracılığıyla edinilmiş her türlü dinsel bilgiye karşı çıkan, buna karşılık belirli bir dinsel bilgi bütününü herkesin doğuştan taşıdığını ya da us yoluyla elde edebileceğini savunan görüştür.
KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI